Retinoidy i ich właściwości odmładzające skórę

2020-02-20 | Magdalena Ciupińska, Pielęgnacja i kosmetyki

Retinoidy i ich właściwości odmładzające skórę

2020-02-20 | Magdalena Ciupińska, Pielęgnacja i kosmetyki

Retinoidy to jedne z najbardziej skutecznych substancji przeciwstarzeniowych, odmładzających. Zapobiegają fotostarzeniu, a także „odwracają” jego skutki. Poprawiają kondycję skóry, czyniąc ją bardziej elastyczną i rozjaśniają przebarwienia. Wzmacniają warstwę rogową, przywracają jej funkcje barierowe, ograniczają przeznaskórkową uratę wody. Retinoidy stosuje się miejscowo lub ogólnie. Są wykorzystywane w różnych chorobach  skóry jak łuszczyca, trądzik młodzieńczy, szczególnie zaskórnikowy, niekiedy trądzik różowaty, w zaburzeniach rogowacenia. Retinoidy zmniejszają także ryzyko powstawania zmian przednowotworowych i nowotworów skóry w skórze uszkodzonej przez  UV . Działają więc prewencyjnie u osób z posłonecznym uszkodzeniem skóry.

Rola witaminy A w organizmie

Witamina A, czyli retinol jest niezbędna  do prawidłowego rozwoju  organizmu. Bierze udział w keratynizacji naskórka, różnicowaniu komórek, wpływa na procesy odpornościowe, umożliwia prawidłowe widzenie (jej pochodna jest składnikiem rodopsyny w siatkówce). Niedobór witaminy A to nieprawidłowe widzenie o zmroku tzw.  „kurza ślepota”, suchość, łuszczenie się skóry,  nasilone rogowacenie.  Jednak nadmiar witaminy A, czy jej pochodnych podawanych doustnie, leczniczo może powodować uszkodzenie płodu, bóle głowy, nudności i wymioty i znaczą suchość skóry.  Źródłem witaminy A w pożywieniu są głównie ryby, tran, wątroba, żółtko.  Natomiast beta – karoten to prowitamina A. Żółty barwnik występujący w  roślinach (np. marchew, szpinak, brokuły, dynia, morele, melon, bataty ), który w organizmie człowieka (jelita) pod wpływem enzymów przekształca się w aktywne formy witaminy A. Zbyt duże spożycie beta – karotenu powoduje,  iż skóra ma pomarańczowy odcień. Beta – karoten w kosmetykach ma właściwości antyoksydacyjne.

Podział retinoidów

Retinoidy, w zależności od formy chemicznej są podobne do witaminy lub znacznie różnią się od niej budową. Jednak zawsze wywierają działanie na te same receptory co witamina A (retinol). Grupa retinoidów to ponad 2500 związków! Retinoidy mimo różnej struktury nadal jednak działają na receptory, na które wywiera działanie aktywny metabolit witaminy A, czyli kwas retinowy. Ze względu na budowę i właściwości retinoidy dzielimy na kilka generacji.

Retinoidy
Forma alkoholowa – retinolStosowany w kosmetykach jako składnik przeciwzmarszczkowy
Forma aldehydowa – retinalDozwolony do stosowania w kosmetykach, jednak jest mało stabilny i podatny na utlenianie
Forma kwasowa – kwas retinowyNajbardziej aktywny, niedozwolony do stosowania w kosmetykach, silnie drażni skórę. Stosowany w medycynie.
Generacje retinoidów
Niearomatyczne, naturalne (działają nieselektywne)Retinol, Retinal, Formy izomeryczne kwasu retinowego: Tretinoina (all-trans kwas retinowy), Izotretinoina (13-cis kwas retinowy)
Monoaromatyczne, syntetyczne analogi witaminy AEtretynat, Acytretyna
Poliaromatyczne, syntetyczne (selektywnie działają na receptory)Adapalen, Tazaroten

Cykl przemian retinoidów

Retinoidy mają działanie drażniące na skórę, dlatego też w kosmetykach wykorzystuje się retinal, retinol oraz estry retinylu w określonych stężeniach. Nowsze generacje retinoidów nadal wykazują działanie na receptory retinoidowe, ale skóra dużo lepiej je toleruje. Estry retinylu  przekształcają się w skórze przy pomocy esteraz w retinol, następnie w retinal, przy udziale dehydrogenazy, aż w końcu powstaje  kwas witaminy A – kwas retinowy, wykazujący najsilniejsze działanie. Retinoidy transportowane są do komórek za pomocą specjalnych białek (RBP). Następnie już w komórce odpowiednie białka przenoszą je do jądra komórkowego. I tu działają na receptory retinoidowe  ( RXR, RAR), wpływając na namnażanie i różnicowanie się komórek. Zjawisko to jest to określane jako tzw. „efekt jądrowy”. Receptory retinoidowe znajdują się w naskórku, mieszkach włosowych, gruczołach łojowych i komórkach układu immunologicznego (komórki Langerhansa).  

Mechanizm działania

W wyniku działania retinoidów  w warstwie podstawnej naskórka  powstają nowe komórki, które przesuwając się ku górze przyśpieszają jego odnowę. Hamują także transport melaniny do komórek naskórka.  Rozluźniają połączenia keratynocytów, zmniejszają ich przyleganie. Powodują złuszczanie górnych warstw naskórka, a jednocześnie usuwają komórki obładowane melaniną, co rozjaśnia przebarwienia. Retinioidy zmniejszają liczbę atypowych komórek naskórka, staje się on cieńszy, gładszy. W skórze właściwej ograniczają tworzenie się metaloproteinaz odpowiedzialnych za degradację kolagenu. Stymulują fibroblasty do produkcji kolagenu typu I i III (kolagen struktury skóry),  kolagenu VII (włókna zakotwiczające) i fibryliny (do budowy, odnowy elastyny).  Retiniody nasilają  powstawanie drobnych naczyń krwionośnych skóry (angiogeneza) i zmniejszają stan zapalny.  Efekty działania retinoidów w skórze i w naskórku powodują poprawę kondycji skóry. Widoczne jest wyraźne odmłodzenie skóry, „odwrócenie” działania UV, zniwelowanie drobnych linii i zmarszczek, szorstkości, oraz wygładzenie naskórka (wyczuwalne również dotykiem) Obserwuje się także poprawę elastyczności, tekstury i „gęstości skóry” . Przebarwienia są mniej widoczne, wyrównuje się koloryt skóry,  jest ona lepiej ukrwiona, bardziej różowa. 

Efekty uboczne?

Stosowanie kosmetyków z retinoidami jest przeciwwskazane u kobiet w ciąży, matek karmiących. Preparaty należy aplikować na suchą skórę i nie łączyć z innymi zabiegami złuszczającymi. Konieczna jest też ochrona przed UV. Retinoidy aplikowane  miejscowo mogą powodować zazwyczaj po około 2-4 dniach nieznaczne podrażnienie skóry w postaci rumienia, złuszczania skóry. Towarzyszy temu odczucie suchej skóry (kseroza), bo dochodzi do krótkotrwałego zmniejszenia syntezy ceramidów i wzrostu przesnaskórkowej uraty wody (TEWL). Przejściowo zostaje więc zaburzona  bariera ochronna naskórka, która potem stopniowo ulega naprawie, a skóra wyraźnie „odbudowuje się”. Tzw .retinoidowe zapalenie czyli rumień na skórze  (nie zawiązany z receptorami),  pieczenie , świąd, mrowienie zazwyczaj szybko ustępują.

Skuteczne odmładzanie

Mimo to warto stosować retinoidy w kosmetyce, bo nie tylko ograniczają proces starzenia się skóry, ale potrafią go odwrócić. Nowoczesne retinoidy nadal działają na receptory retinoidowe, ale są lepiej tolerowane i  wykazują swoje „odmładzające” działanie.

Przeczytaj też odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące stosowania retinoidów.

0 komentarzy

Wyślij komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

*

Prof. nadzw. dr n. med. Magdalena Ciupińska

Prof. nadzw. dr n. med. Magdalena Ciupińska

specjalista dermatolog-wenerolog i specjalista organizacji ochrony zdrowia

Od wielu lat  członek Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego, a także przez kilka kadencji członek Zarządu Oddziału Warszawskiego PTD. Współredaktorka i autorka podręcznika "Podologia", pierwszej polskojęzycznej publikacji obejmującej szeroko zakres zagadnień dotyczących patologii kończyn dolnych, w szczególności stóp. Autorka licznych publikacji, doniesień na zjazdach dermatologicznych, kosmetycznych, współautorka 5 podręczników dla kosmetologów/lekarzy. Wieloletni profesor Wyższej Szkoły Zawodowej Kosmetyki i Pielęgnacji Zdrowia i Uczelni Medycznej im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie. Prowadziła wykłady z dermatologii, onkologii, dermatologii z elementami medycyny estetycznej i kosmetologii leczniczej. Promotor licznych prac licencjackich i magisterskich z zakresu kosmetologii i dermatologii. Doświadczona klinicystka i dydaktyk. Wykładowca Podyplomowej Szkoły Medycyny Estetycznej Polskiego Towarzystwa Lekarskiego i Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.