Retinoidy zaliczane są do najbardziej skutecznych substancji przeciwstarzeniowych/odmładzających. Opóźniają starzenie, regulują procesy odnowy komórek naskórka, rozjaśniają przebarwienia, stymulują powstawanie kolagenu. Mogą być stosowane w zabiegach w gabinetach kosmetycznych/ dermatologicznych, sprawdzają się także w pielęgnacji domowej.  Retinoidy zmniejszają ryzyko powstawania zmian przednowotworowych i nowotworów skóry w skórze uszkodzonej przez  UV. Działają więc prewencyjnie u osób z posłonecznym uszkodzeniem skóry.

Działanie witaminy A na organizm

Witamina A, czyli retinol jest niezbędna  do prawidłowego rozwoju  organizmu. Bierze udział w keratynizacji naskórka, różnicowaniu komórek, wpływa na procesy odpornościowe, umożliwia prawidłowe widzenie.   Źródłem witaminy A w pożywieniu są głównie ryby, tran, wątroba, żółtko.  Natomiast beta – karoten to prowitamina A, żółty barwnik występujący w  roślinach (np. marchew, szpinak, brokuły, dynia, morele, melon, bataty ). Pod wpływem enzymów przekształca się w jelicie w aktywne formy witaminy A.  

Formy chemiczne retinoidów

Znane są różne formy chemiczne retinoidów, są one podobne do witaminy lub znacznie różnią się od niej budową, ale zawsze wywierają działanie na te same receptory co witamina A (retinol). Grupa retinoidów to ponad 2500 związków! Retinoidy mogą mieć drażniące działanie na skórę, dlatego w kosmetykach wykorzystuje się retinal, retinol, a także estry palmitynian, propionian, octan retinylu. Niektóre retinoidy mają niską trwałość, są mało stabilne i podatne na utlenianie, mają silniejsze lub słabsze działanie, stosowane są w różnych stężeniach.

Nowoczesne retinoidy

Nowsze generacje retinoidów nadal wykazują działanie na receptory retinoidowe, ale są lepiej tolerowane przez skórę. W jednym kosmetyku mogą być obecne różne formy retinoidów np. retinol, palmitynian retinylu i ester kwasu retinowego. Takie połączenie zwiększa skuteczność działania mieszaniny i znacznie ogranicza ryzyko występowania podrażnień czy przesuszenia naskórka.

Receptory retinoidowe

W skórze – estry retinylu  przekształcają się w retinol (esterazy), potem  w retinal (dehydrogenaza), a następnie w kwas witaminy A – kwas retinowy wykazujący najsilniejsze działanie. Retinoidy transportowane są do receptorów retinoidowych jądra komórkowego („efekt jądrowy”). Receptory retinoidowe znajdują się w naskórku, mieszkach włosowych, gruczołach łojowych i komórkach układu immunologicznego (komórki Langerhansa).  

Działanie retinoidów na skórę

Retinoidy stymulują komórki warstwy podstawnej do namnażania/odnowy, hamują transport melaniny do komórek. Rozluźniają połączenia keratynocytów, co prowadzi do złuszczania górnych warstw naskórka z jednoczesnym usunięciem komórek obładowanych melaniną. Zmniejsza się liczba komórek atypowych, naskórek staje się  cieńszy, gładszy. Zahamowanie syntezy metaloproteinaz (odpowiedzialnych za degradację kolagenu) i stymulacja fibroblastów do produkcji  kolagenu typu I i III (kolagen struktury skóry),  kolagenu VII (włókna zakotwiczające) i fibryliny (do budowy, odnowy elastyny) zwiększa elastyczność skóry, wygładza drobne zmarszczki. Pojawiają się także nowe naczynia krwionośne (angiogeneza), zmniejsza się stan zapalny.  Efekty działania retinoidów w skórze i w naskórku powodują poprawę kondycji skóry. Widoczne jest wyraźne odmłodzenie skóry, „odwrócenie” działania UV, zniwelowanie drobnych linii i zmarszczek oraz szorstkości, a wygładzenie naskórka, wyczuwalne jest też dotykiem! Obserwuje się także poprawę elastyczności, tekstury i „gęstości skóry” . Przebarwienia są mniej widoczne, wyrównuje się koloryt skóry,  jest ona lepiej ukrwiona, bardziej różowa. 

Wskazania do stosowania kosmetyków z retinoidami

Skóra dojrzała, pozbawiona blasku, z przebarwieniami, mało elastyczna, ze zmarszczkami, z objawami fotostarzenia.

Przeciwwskazania do stosowania retinoidów

Stosowanie kosmetyków z retinoidami jest przeciwwskazane u kobiet w ciąży, matek karmiących. Preparaty muszą być nakładane na suchą skórę i nie łączone z innymi zabiegami złuszczającymi. Konieczna jest też ochrona przed UV.

Pielęgnacja domowa

Najlepiej stosować całe zestawy pielęgnacyjne, szczególnie jako kontynuacja zabiegu w gabinecie. Preparaty z retinolem można aplikować na twarz, szyję , dekolt, czy grzbiety rąk, w większych stężeniach na określone okolice ciała np. z przebarwieniami, skórą starzejącą się. Jednak po kilku dniach stosowania może pojawić się nieznaczne podrażnienie skóry w postaci rumienia,  złuszczania. Skóra może być przejściowo sucha, bo dochodzi do krótkotrwałego zmniejszenia syntezy ceramidów i wzrostu przesnaskórkowej uraty wody (TEWL). Jednak stopniowo zauważalna jest wyraźna poprawa, skóra „odbudowuje” się. Niekiedy występuje krótkotrwałe pieczenie, świąd, czy mrowienie. Ale warto przeczekać , by osiągnąć zmniejszenie przebarwień, wygładzenie zmarszczek.