Promieniowanie słoneczne docierające do ziemi nie jest jednorodne. Jest to promieniowanie podczerwone (IR) dające odczucie ciepła, promieniowanie widzialne (VIS) i promieniowanie ultrafioletowe (UV). To właśnie to ostatnie, stanowiące niewielką część widma słonecznego, dla naszej skóry jest szczególnie niebezpieczne. Promieniowanie emitowane przez Słońce poprawia nastrój, wpływa na syntezę witaminy D3, ale także prowadzi do oparzeń słonecznych, nowotworów, przebarwień i przedwczesnego starzenia się skóry. Umiejętne korzystanie z ekspozycji słonecznych, pozwoli zmniejszyć/uniknąć niekorzystnego działania słońca. A oto fakty i mity o promieniowaniu słonecznym.

Jak działa promieniowanie słoneczne na skórę?

Słońce emituje różne rodzaje promieniowania:

• promieniowanie podczerwone daje uczucie ciepła, przy nagrzaniu głowy i karku prowadzi do udaru słonecznego,
• promieniowanie widzialne pozwala widzieć w kolorach,
• promieniowanie ultrafioletowe to UVA, UVB, UVC,
• promieniowanie UVA dociera do skóry właściwej, przechodzi przez chmury i szyby okienne, działa cały rok, przyśpiesza starzenie skóry, daje wczesną opaleniznę, jego natężenie jest takie samo przez cały czas,
• promieniowanie UVA nie wywołuje rumienia i wydaje się, że nie działa, a jednak po latach pojawiają się zmarszczki, zmiany przednowotworowe i nowotwory, szczególnie sprzyja pojawieniu się czerniaka. Więcej o czynnikach ryzyka wystąpienia czerniaka piszemy w tym artykule,
• promieniowanie UVA jest emitowane w solariach i umożliwia uzyskanie szybkiej opalenizny, ale jest ona nietrwała o żółtawo-brązowym odcieniu, związana z uwolnieniem melaniny obecnej w skórze, by wytworzyć trwałą opaleniznę konieczne jest promieniowanie UVB,
• promieniowanie UVB jest filtrowane przez chmury, szyby okienne, najintensywniej działa w godzinach 10-15, szczególnie latem,
• promieniowanie UVB „ostrzega nas, że słońce działa” i jest odpowiedzialne za powstanie rumienia lub oparzenia słonecznego, szczególnie u osób o bardzo jasnej karnacji,
• promieniowanie UVB powoduje syntezę melaniny i daje oczekiwaną opaleniznę, utrzymującą się kilka miesięcy, stanowiącą ochronę przed słońcem
• promieniowanie UVB działa na poziomie naskórka, prowadzi do powstania zmian przednowotworowych i nowotworów skóry,
• promieniowanie UVC jest wychwytywane przez warstwę ozonową i nie dociera do skóry.

Promieniowanie słoneczne – co wpływa na intensywność?

Dawka promieniowania ultrafioletowego zależy od pory roku i dnia. Najintensywniejsze promieniowanie jest w południe, a mniejsze wczesnym rankiem i po południu. Dlatego należy unikać ekspozycji na UV od ok. 10 – 11 godziny do ok. 15-16 godziny. Największe nasilenie UV dotyczy miesięcy letnich. Im dalej od równika, tym mniejsza intensywność promieniowania. Im bliżej tym większa. Intensywność promieniowania wzrasta wraz z wysokością nad poziom morza, a więc w górach będzie wyższa. Promieniowanie słoneczne jest także bardziej intensywne, gdy odbija się od piasku, wody, śniegu. Chmury – ich grubość, gęstość, kształt również wpływają na intensywność promieniowania. Pamiętajmy iż, promieniowanie UVA przechodzi przez chmury i dociera do skóry także w pochmurny dzień..

Czym jest Index UV?

Index UV  to międzynarodowa jednostka miary określająca poziom/intensywność promieniowania UV w danym miejscu, dniu. Index promieniowania UV podawany jest w różnych aplikacjach pogodowych. Im wyższy wskaźnik, tym krócej powinniśmy przebywać na słońcu:

• wskaźnik 1 i 2 oznacza, iż można bezpiecznie przebywać na słońcu, wskazane są okulary słoneczne,
• wskaźnik 3, 4 i 5 to średnie zagrożenie. Podczas dłuższego przebywania na słońcu, wskazane są okulary przeciwsłoneczne, nakrycie głowy, szukanie cienia w godzinach południowych,
• wskaźnik  6 i 7 to wysokie i bardzo wysokie ryzyko,
• wskaźnik 8, 9 i 10 to bardzo wysokie zagrożenie. Dlatego dodatkowo w godzinach południowych należy chronić się w cieniu, również w pomieszczeniach,
• wskaźnik 11 to ekstremalne ryzyko oparzenia słonecznego/uszkodzenia skóry, należy unikać ekspozycji na słońce.

Index 3-7 wskazuje, iż w godzinach południowych trzeba szukać cienia, chronić skórę ubraniem, stosować krem z filtrem, mieć nakrycie głowy i okulary przeciwsłoneczne. Wskaźnik UV 8 i powyżej to poza powyższymi zaleceniami, dodatkowo należy szukać cienia w godzinach południowych, też w pomieszczeniach.

Opalanie się a ekspozycja na słońce

Ekspozycja na słońce występuje zawsze, gdy skóra nie jest chroniona i jest „wystawiona” na jego działanie np. w trakcie prac w ogrodzie, uprawiania aktywności na powietrzu, w czasie spaceru, czy w związku z wykonywanym zawodem tzw. ekspozycja zawodowa. Jej następstwem są wczesne i odległe odczyny skórne:

• odczyny wczesne: rumień, oparzenie słoneczne, opalenizna (pigmentacja skóry),
• odczyny odległe: starzenie się skóry, zaburzenia pigmentacyjne, zmiany przednowotworowe, nowotwory skóry.