Skóra to najbardziej zewnętrzny organ ludzkiego ciała. Oddziela organizm od otaczającego świata, stanowiąc swoistą barierę. Chroni przed różnymi czynnikami środowiska zewnętrznego i dlatego jest narażona na urazy i uszkodzenia. Jeśli zostaje uszkodzona, przypadkowo czy w sposób zamierzony, zagraża homeostazie. Przerwanie ciągłości skóry musi być naprawione, a skóra ma takie możliwości. Gojenie może być kilkudniowe, kilkunastodniowe lub dłuższe nawet przez wiele miesięcy. Każde uszkodzenie skóry należy zdezynfekować, zabezpieczyć jałowym opatrunkiem, by nie doszło do wtargnięcia mikroorganizmów.

Skóra jako bariera

U każdej osoby na skórze znajdują się różne mikroorganizmy. Przy przerwaniu ciągłości skóry mogą one wniknąć i być przyczyną wielu schorzeń. Dlatego zawsze po uszkodzeniu skóry należy ją zdezynfekować i założyć jałowy opatrunek. W zależności od rozległości, głębokości uszkodzenia, dolegliwości bólowych należy rozważyć wizytę u lekarza.

Przyczyny uszkodzenia skóry

Przerwania ciągłości skóry są celowe, zamierzone lub niezamierzone, przypadkowe. Uszkodzenie skóry może powstać w wyniku różnych zabiegów medycyny estetycznej (lasery, peelingi, przekłuwanie np. płatków usznych, usuwanie różnych zmian na skórze), interwencjach chirurgicznych, po szczepieniach, po ugryzieniach przez owady, po uszkodzeniach termicznych (oparzenie, odmrożenie), po wykonaniu tatuażu, a także w przebiegu ciężkiej postaci trądziku młodzieńczego czy w innych schorzeniach, takich jak: opryszczka, półpasiec czy ospa wietrzna. Choroby ogólnoustrojowe związane z nieprawidłowym krążeniem także mogą powodować powstawanie ran i trudności w gojeniu. Również sucha skóra, schorzenia skóry przebiegające ze świądem mogą przyczyniać się do przerwania ciągłości skóry w wyniku drapania. Linijne uszkodzenia naskórka nazywamy przeczosami. Najczęściej widoczne są na karku, plecach, brzuchu, ale mogą występować w każdej lokalizacji.

Gojenie ran powierzchownych

U osób zdrowych, jeśli rany nie zostały zakażone, są powierzchowne, w postaci otarcia zewnętrznych warstw naskórka goją się zazwyczaj w ciągu kilku, kilkunastu dni, pozostawiając niekiedy przebarwienie.

Jak goi się głębsze uszkodzenie?

Rany/uszkodzenia mogą sięgać do skóry właściwej, czy głębiej do niżej leżących struktur. Gojenie to wówczas proces złożony, przebiegający w kilku fazach.

Początkowo dochodzi do skurczu naczyń krwionośnych, wytworzenia skrzepu (homeostaza). Jednocześnie napływają komórki układu odpornościowego (faza zapalenia), by ograniczyć odczyn zapalny i oczyścić ubytek, a na powierzchni skóry tworzy się strup. Między 5 a 15 dniem od uszkodzenia pobudzone fibroblasty produkują kolagen wypełniając tkanką łączną ubytek (proces proliferacji i migracji). Stopniowo komórki warstwy podstawnej naskórka, komórki nabłonkowe z mieszków włosowych zaczynają pokrywać ubytek, jest to proces epitelizacji. Jeśli komórki „pokryją” cały ubytek dochodzi do przebudowy blizny.

Gojenie się skóry a blizna

Blizna powstaje w wyniku gojenia ubytku skóry, czyli zastępuje uszkodzona tkankę. Blizna nie ma mieszków włosowych, gruczołów łojowych, potowych, nie ma poletkowania skóry.  Początkowo jest nieelastyczna, różowoczerwona, później jaśnieje, przyjmując porcelanowo biały kolor, jest bardziej wrażliwa na działanie promieniowania słonecznego i może ulegać przebarwieniu. Blizny mogą występować w poziomie skóry, ale mogą też być powyżej jej poziomu.

Blizny przerosłe, przerośnięte, hipertroficzne powstają w wyniku przedłużonego gojenia, ale stopniowo w ciągu 6-12 miesięcy mogą ulec spłaszczeniu do poziomu skóry. Jednak u części osób blizny bardzo przerastają, wykraczają powierzchnią poza granice uszkodzenia skóry, nie mają tendencji do samoistnego ustępowania. Takie zmiany nazywamy keloidami, bliznowcami. Keloidy są twarde, spoiste, niekiedy bolesne, mogą nawracać po usunięciu chirurgicznym. Najczęstsza lokalizacja keloidów to okolica mostkowa na klatce piersiowej i płatki uszne.

U części osób mogą być blizny zanikowe, czyli poniżej poziomu skóry, powstają wtedy, gdy ubytek nie zostanie całkowicie wypełniony tkanką łączną w trakcie gojenia. Blizny zanikowe obserwujemy np. w przebiegu trądziku młodzieńczego o ciężkim przebiegu.