Skóra – nasz największy narząd

Skóra stanowi istotną barierę przed światem zewnętrznym. Chroni przed różnymi czynnikami środowiska: niską i wysoką temperaturą, działaniem promieniowania UV, uszkodzeniami mechanicznymi, różnymi drobnoustrojami. Skóra to taka nasza instytucja wielozadaniowa, pełniąca różne funkcje, regulująca złożone procesy, przeprowadzająca liczne reakcje chemiczne, wpływająca na naszą odporność.  Znajdujące się na niej różne drobnoustroje – mikrobiom (bakterie, wirusy, grzyby) wzmacniają odporność wrodzoną i stymulują nabytą. Prawidłowo pielęgnowana skóra stanowi barierę ochronną przed różnymi niekorzystnymi czynnikami. Czy możemy pomóc naszej skórze w jej fizjologicznej funkcji ochrony organizmu?

Od czego zależy odporność skóry?

Jest kilka czynników wpływających na utrzymanie, wzmocnienie właściwości obronnych skóry. Istotne znaczenie ma ochrona mikrobiomu, tak by nie dochodziło do dysbiozy, utrzymanie prawidłowego pH, odczynu hydrolipidowego, nawilżanie, a także ochrona przed niekorzystnymi czynnikami środowiska zewnętrznego. W zachowaniu odporności organizmu odgrywają rolę także, takie czynniki jak: urozmaicona dieta bogata w białko, witaminy i mikroelementy, ograniczenie spożywania tłuszczów zwierzęcych, nieprzekraczanie zalecanych norm kalorycznych, około
8-godzinny sen, ruch na świeżym powietrzu i relaks… oraz pogodne spojrzenie na świat….

Skóra cały czas wydziela lub wydala różne substancje, podlega działaniu zmieniających się czynników zewnętrznych, nakładane są na nią preparaty kosmetyczne/lecznicze, poddawana jest różnorodnym zabiegom, otrzymuje liczne sygnały z organizmu by funkcjonować. Dlatego tak istotne jest by wzmacniać odporność skóry.

Ważny krok w pielęgnacji

Aby skóra działała prawidłowo konieczne jest jej oczyszczanie. Jest to proces polegający na usunięciu z niej zanieczyszczeń i zabrudzeń, drobnoustrojów, wydzielanego sebum, wcześniej nałożonych preparatów kosmetycznych. To działanie na skórę substancji chemicznych z udziałem wody lub nie, a także oddziaływanie fizyczne – złuszczenie naskórka. Najczęściej do higieny skóry używane są mydła, syndety, czy też preparaty łączone. Niektóre mydła mające wysokie pH skutecznie  usuwają sebum.  Jednak u osób ze skórą wrażliwą może dochodzić do uszkodzenia lipidów międzykomórkowych i znacznego podrażnienia  i wysuszenia skóry. Mydła o obniżonym pH działają łagodniej na skórę, z mniejszym/nieznacznym uszkodzeniem lipidów między komórkami skóry. Jednak osoby z bardziej tłustą skórą, większymi zanieczyszczeniami nie usuną nadmiaru sebum. Preparaty oczyszczające „bez mydła” nie znajdą zastosowania przy bardzo silnie zabrudzonej skórze, nasilonym wydzielaniu łoju, czy w celu usunięcia np. przykrego zapachu z okolic silnie pocących się np. pach czy stóp.

Oczyszczanie skóry

Do demakijażu skóry twarzy zalecane są mleczka o różnych właściwościach, z przeznaczeniem dla określonych potrzeb skóry. Jednak konieczna jest potem tonizacja skóry i przywrócenie jej właściwego pH. Do oczyszczania mogą być także polecane preparaty w postaci pianki czy żelu, do zmycia wodą lub bez jej użycia. Niekiedy dodatkowo stosowane są specjalne myjki z bardziej lub mniej delikatnych włókien w zależności od przeznaczenia, czy też chusteczki nasączone preparatem do demakijażu/oczyszczenia skóry. Jednak zbyt częste, agresywne mycie szczególnie twarzy, preparatami nieodpowiednimi może prowadzić do uszkodzenia płaszcza lipidowego, dysbiozy mikrobiomu (zmiany w składzie mikrobiomu), osłabienia odporności skóry, pojawienia się suchości, pęknięć lub chorób skóry.

Żywa bariera

Skóra stanowi istotną barierą fizyko-chemiczną uniemożliwiającą wnikanie drobnoustrojów ze środowiska zewnętrznego. Jednocześnie jednak na skórze znajdują się bardzo liczne bakterie, grzyby i wirusy, które stanowią jej mikrobiotę. Głównie są to jednak bakterie o określonych preferencjach wzrostu. Nieprawidłowy proces mycia może istotnie naruszyć mikrobiotę i zmienić jej skład.

Mikrobiom skóry jest modyfikowany przez całe nasze życie.  Zaraz po porodzie skóra zasiedlana jest drobnoustrojami z otoczenia. Stopniowo w zależności od warunków pojawiają się na niej różne drobnoustroje. Mikrobiota zmienia się z wiekiem. Jest ona również zależna od płci, sposobu odżywiania się, stanu naszego zdrowia, różnych schorzeń i przyjmowanych leków, obszaru  skóry (okolice suche, wilgotne, bogate w sebum), wykonywanego zawodu, noszonej odzieży, pielęgnacji i od wielu różnorodnych czynników środowiskowych i socjalnych. Skład mikrobiomu zależy od grubości naskórka, obecności i aktywności gruczołów łojowych, potowych, mieszków włosowych, wilgotności czy temperatury ciała. Jednak przy sprzyjających warunkach – chorobach ogólnoustrojowych, obniżeniu odporności, uszkodzeniu naskórka np. zabiegami kosmetycznymi, leczniczymi może dochodzić do nadmiernej kolonizacji skóry bakteriami z mikrobiomu.

Skórę zasiedlają głównie bakterie preferujące określone warunki w różnych okolicach ciała. Jedne zwane są rezydującymi, czyli „mieszkającymi na stałe”,  inne są przejściowo. Dłonie nasze najczęściej mają kontakt różnymi przedmiotami  z otoczenia, a znajdujące się na nich drobnoustroje mogą być przenoszone na inne okolice ciała, także na twarz i być przyczyną groźnych chorób skóry i ogólnoustrojowych. Tylko dokładne mycie rąk, a w określonych wskazaniach dezynfekcja pozwalają na usunięcie niepożądanych drobnoustrojów.

„Nasz” mikrobiom to jeden z elementów ochrony  przed kolonizacją innych patogenów. Powoduje on stymulację układu odpornościowego, wzmocnienie  wrodzonej odporności i modulowanie, pobudzanie, rozwijanie odporności nabytej, a także regulację różnych procesów metabolicznych. Uszkodzona skóra nie spełnia swoich właściwości ochronnych.

Skóra w stanie równowagi

Skóra to bariera na którą składają się  trzy główne elementy. Pierwszą barierę mikrobiologiczną stanowi mikrobiom, drugą – fizyczną nieuszkodzona warstwa rogowa i trzecią bariera biologiczna – naskórek i skóra właściwa. O wszystkie trzy elementy należy należycie zadbać. Zdrowy organizm i prawidłowo funkcjonująca  skóra  musi wytworzyć stan równowagi, tak by „nasze” bakterie uniemożliwiały osiedlanie się innym patologicznym bakteriom. Oczywiście skład jakościowy i ilościowy mikrobiomu i stan układu immunologicznego wpływa na równowagę mikrobiomu.  Mikrobiom skóry jest do pewnego czasu odporny na zmiany i stabilny pod względem składu i liczebności, ale zmienione  warunki na powierzchni skóry mogą sprzyjać kolonizacji flory pożądanej, ale mogą też stworzyć warunki  na osiedlenie się flory patologicznej z otoczenia.

Układ odpornościowy skóry

Skóra posiada różne mechanizmy uniemożliwiające lub ograniczające osiedlanie się różnym bakteriom. Należą do nich: stałe złuszczanie się naskórka, obecność płaszcza hydrolipidowego, kwaśne pH 4-6,6, wytwarzanie substancji przeciwbakteryjnych (dermicydyna, lizozym), obecność kwasów tłuszczowych i innych lipidów, zdolność wydzielania substancji przeciwdrobnoustrojowych (przez keratynocyty, sebocyty, komórki gruczołów potowych, komórki tuczne), różnych peptydów (jak katelicydyna – LL-37, defensyna ẞ 1 i inne), a także obecność w skórze komórek Langerhansa, czy  innych komórek tkanki limfatycznej – SALT.           

Odporność skóry możemy wzmocnić poprzez jej regularne oczyszczanie z różnych drobnoustrojów, wydzielin, nałożonych kosmetyków i ochronę przed niekorzystnymi czynnikami zewnętrznymi. Istotne znaczenie ma nawilżanie skóry oraz odbudowa bariery skórno-naskórkowej. Dlatego w kosmetykach warto szukać składników o takim działaniu. Należą do nich np. emolienty, fitoceramidy, probiotyki i prebiotyki. Regularnie stosowane kosmetyki z tymi substancjami znacznie poprawią odporność skóry, dzięki czemu będzie ona mniej podatna na uszkodzenia, podrażnienia czy alergie. Odbudowa naturalnej bariery ochronnej przyspieszy regenerację cery i sprawi, że skóra będzie wyglądała zdrowo i promiennie.